O Gminie Sułoszowa
Gmina Sułoszowa położona jest w północno – zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim. Odległość od miasta Krakowa wynosi 37 km, zaś od Olkusza jedynie 12 km. Obszar całej gminy zajmuje 53,3 km2 (jedynie 4,34% powierzchni powiatu); w skład gminy wchodzą wsie Wielmoża, Wola Kalinowska oraz Sułoszowa, będąca zarazem siedzibą władz gminnych. Wieś Sułoszowa podzielona jest na trzy części, stanowiące odrębne sołectwa o nazwach Sułoszowa I, II i III. Jako gmina, Sułoszowa sąsiaduje z gminami: Olkusz, Trzyciąż, Skała, Jerzmanowice – Przeginia. Pod względem geograficznym Gmina Sułoszowa leży na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, inaczej zwanej Jurą Krakowsko – Częstochowską. Znaczna część gminy leży w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego, a wschodnie tereny gminy stanowią integralną część tego parku. Gmina i jej miejscowości są położone w dolinie rzeki Prądnik.
Początki wsi Sułoszowa sięgają wczesnego średniowiecza. Pierwszą pisaną wzmiankę o niej znaleziono w przywileju lokacyjnym z 25 stycznia 1315 r., w którym Władysław Łokietek nadał Mikołajowi las położony pomiędzy zamkiem w Pieskowej Skale a Kosmołowem, razem z wsią Sułoszowa. Nazwa zamek z dokumentu odnosi się do zamku wzniesionego przez Henryka Brodatego, prawdopodobnie obok skały Kocica.
W pierwszej połowie XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował murowany zamek, który miał chronić szlak handlowy prowadzący z Krakowa na Śląsk. Budowla składała się z dwóch części. Górna, niezachowana do dziś, wzniesiona była na niedostępnej skale zwanej „Dorotką”.
W 1377 r. zamek w Pieskowej Skale Ludwik Węgierski nadał Piotrowi Szafrańcowi. Ród Szafrańców osiedlił się tu na blisko 230 lat. Sułoszowa stała się częścią klucza pieskoskalskiego i jego historii.
W XVI wieku pojawili się zwolennicy kalwinizmu. Jednym z nich był Stanisław Szafraniec, który zmienił kościoły w Sułoszowej, Przeginii i Sąspowie na zbory. On dokonał przebudowy gotyckiego zamku w stylu renesansowym wzorując się na rezydencji wawelskiej.
Sytuacja zmieniła się w 1608 r., kiedy ostatnia dziedziczka rodu Szafrańców poślubiła wojewodę krakowskiego, Michała Zebrzydowskiego, który zakończył okres reformacji. W 1640 r. wzmocnił fortyfikację zamku i wybudował barokową kaplicę św. Michała. Wkrótce jednak potop szwedzki spowodował upadek życia gospodarczego, zniszczenia i wyludnienia okolicznych wsi.
Od 1661 r. Pieskową Skałę i Sułoszową przejęła na blisko 180 lat rodzina Wielkopolskich. Hieronim Wielkopolski, od 1768 r. starosta krakowski po raz kolejny przebudował zamek. Budowla straciła renesansowy charakter, ale po latach zniszczeń odzyskała splendor rezydencji magnackiej.
W 1795 r. Sułoszowa dostała się pod panowanie austriackie, potem książę Stanisław Poniatowski włączył dobra pieskoskalskie do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku wieś znalazła się w granicach Królestwa Polskiego. W połowie XIX wieku, pożary zniszczyły urządzenia komnat, runęła wieża na skale Dorotki, a ówczesny właściciel musiał rozebrać resztki starego zamku oraz budynki wozowni i stajni. Rodzina Mieroszewskich sprzedała zamek i rozparcelowała majątek.
Dzięki inicjatywie A. Dygasińskiego niszczejący zamek trafił w 1903 r. w ręce Towarzystwa Akcyjnego Pieskowa Skała. Nowi właściciele wyremontowali wnętrza i adaptowali na pomieszczenia letniskowe.
W czasie działań wojennych w 1914 r. całkowitemu zniszczeniu uległ kościół w Sułoszowej. Obecny powstał w latach 1935-1939 wg projektu Stefana Szyllera oraz Jana Karola Sas-Zubrzyckiego. Jest to budowa eklektyczna, z przewagą neorenesansu i baroku. Wewnątrz możemy zobaczyć barokową figurę Jezusa Ukrzyżowanego, która ocalała z poprzedniej świątyni oraz bardzo oryginalne wyposażenie rzeźbiarskie wykonane w latach czterdziestych przez Wojciecha Durka.
Po II wojnie światowej na zamku rozpoczęto prace archeologiczne i konserwatorskie. W latach 1950-1963 budowlę całkowicie odrestaurowano i przywrócono jej kształt z okresu największej świetności z XVII w. Po renowacji stała się Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Gmina Sułoszowa zajmuje obszar w obrębie mezoregionu Wyżyny Olkuskiej, należącego do makroregionu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwanej także Jurą Krakowsko-Częstochowską. Urozmaicone ukształtowanie terenu, wąwozy z jurajskich wapieni, skałki ostańcowe, wzniesienia, z których można podziwiać dalekie panoramy, malownicza dolina rzeki Prądnik oraz Ojcowski Park Narodowy tworzą niepowtarzalny i zróżnicowany krajobraz. Walory naturalne i krajoznawcze gminy, Zamek Pieskowa Skała i Maczuga Herkulesa oraz bardzo dobry stan naturalnego środowiska stanowią o wysokim potencjale turystycznym i rekreacyjnym gminy. Korzystne warunki sprzyjają rozwojowi różnych form rekreacji i turystyki, zwłaszcza ekoturystyki, agroturystyki i turystyki aktywnej (rowerowej, pieszej, nordic walking). Przez obszar gminy biegną szlaki i trasy rowerowe (Szlak rowerowy „Wokół Pieskowej Skały” – Trasa 1 Niebieska i Trasa 2 Zielona) oraz piesze (Szlak Czarny, Szlak Orlich Gniazd, Szlak Dolinek Podkrakowskich) dające miłośnikom wędrówek możliwość poznania wielu obiektów, a przede wszystkim piękna wyjątkowych krajobrazów.
W Sułoszowej oraz innych miejscowościach gminy można znaleźć ciekawe przykłady historii i kultury tego regionu, m.in.:
- wieś Sułoszowa z zachowanymi kilkoma cennymi zagrodami (tzw. okołami) należy do najdłuższych w Polsce ulicówek (ponad 9 km), układ urbanistyczny wsi zaliczony został do II grupy zabytków architektury;
- zespół zamkowy w Pieskowej Skale – zamek, oficyna z bramą i basztą, fortyfikacje bastionowe, ogród kwaterowy, park;
- Zajazd (willa „Chopina”) w Pieskowej Skale;
- Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa wraz z otoczeniem w Sułoszowej;
- liczne ostańce skalne z Maczugą Herkulesa.
Baza noclegowa w gminie obejmuje: Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Woli Kalinowskiej, zajazdy, pensjonaty, kwatery prywatne, pokoje gościnne, kemping oraz gospodarstwa agroturystyczne.
